Το όμορφο "κρητικό παράδοξο" και όσα έγιναν στο Αρκάδι

23.03.2014





Η μέρα μας -κι ίσως κι αρκετές που θα ακολουθήσουν- ανήκει σ' αυτό που συνέβη στο Αρκάδι. Μία μάζωξη που ξεπέρασε σε παλμό και όγκο κάθε προσδοκία. Για τα χημικά. Για το μέλλον μας. Όχι της Κρήτης μόνο και της Μεσογείου, αλλά του πλανήτη ολόκληρου. Είναι μάλλον άμεσα συνυφασμένο με το "κρητικό παράδοξο": τον δυσερμήνευτο δηλαδή τρόπο που ο τόπος μας ανέχεται στωικά τους πάντες και τα πάντα, μα όποτε ανά τους αιώνες χρειάζεται να ορθώσει ανάστημα, το κάνει σαν .. έτοιμος από χρόνια. Η σημερινή συγκέντρωση στο Αρκάδι απέδειξε πως η ιστορική συνέχεια αυτού του .. αρχέγονου ενστίκτου των Κρητικών δεν χάθηκε, ούτε στην διάρκεια της οικονομικής κρίσης.

Επιτρέψτε μου να επιμείνω σ' αυτήν την παράξενη ανεκτικότητα, που θαρρώ πως γλυκαίνει αλλιώτικα εμάς τους κρητικούς. Και στην διορατικότητα μας. Στον τρόπο που πεισμώνουμε μόλις ξεχωρίσουμε το ουσιώδες από τα ανούσια. Ίσως ο ιστορικός του μέλλοντος να μην το καταγράψει στα επίσημα κιτάπια του, όμως η σύγχρονη ιστορία μας είναι γεμάτη από γεγονότα καθοριστικής σημασίας, που το σοφό κριτήριο των κρητικών ξεχώρισε κι αγκάλιασε αμέσως.Τρανό παράδειγμα χρόνια πριν η κηδεία του Καζαντζάκη. Τότε που ο τόπος και οι άνθρωποι του -κόντρα στα επίσημα "πρέπει"- έθαψαν και θρήνησαν με την προσήκουσα τιμή τον μεγάλο νεκρό της Κρήτης. Την σοβαρότητα του γεγονότος για τη ιδιοσυγκρασία των κρητικών μόνο όποιος βλέπει την συνέχεια των πραγμάτων εδώ, μπορεί να την καταλάβει.



Χρόνια μετά ο Οικουμενικός πατριάρχης Βαρθολομαίος -λίγο μετά την ενθρόνισή του- ήρθε στο νησί. Ανυποψίαστος για το τι θα πει «υποδοχή από κρητικούς». Όποιος δεν ήταν παρών δεν μπορεί να το περιγράψει. Λαϊκός ξεσηκωμός. Ένας λαός ολόκληρος απλωμένος στο διάβα του. Χάθηκε σε αγκαλιές που άνοιγαν διάπλατα και χόρτασε εκδηλώσεις αγάπης απλών ανθρώπων, που του φέρθηκαν με σεβασμό αλλά και μία άδολη οικειότητα. Τον είδα να κρύβει δάκρυα πολλές φορές. Από τότε οι περιστάσεις τον ζύμωσαν και τον γέρασαν αλλά το είπε εξομολογητικά σχεδόν: εκείνη η επίσκεψη και το «βάπτισμα» στην Κρήτη είναι από τις πιο πολύτιμες εμπειρίες του.

Σκέφτομαι συνειρμικά τον Ανδρέα. Η Κρήτη ίσως τελικά να αγάπησε εκείνον πιότερο από το .. περιβάλλον του. Ωστόσο, ο Ανδρέας ήξερε να μετουσιώνει τις αγάπες σε ψήφους. Προς το τέλος μόνο -τότε που όλοι υποθέτω είμαστε πιο ειλικρινείς- ψιθύρισε καταβεβλημένος σε ένα μικρόφωνο: «Μόνο σαν έρχομαι εδώ παίρνω πια χαρά και δύναμη». Κι αυτό το "πια" έμοιαζε με το πιο γνήσιο "ευχαριστώ" του. Θυμάμαι μία από τις τελευταίες του κεντρικές προεκλογικές συγκεντρώσεις στην πλατεία της Νομαρχίας. Χιλιάδες ο κόσμος. Πως να τους τιθασεύσεις; Πούλμαν έφταναν από κάθε γωνιά της Κρήτης. Έβλεπες στριμωγμένους ανθρώπους όπου γυρνούσε το μάτι σου. Σκαρφαλωμένους σε δέντρα, κρεμασμένους σε μπαλκόνια, σαρδελιασμένους σε δρόμους. Και λέγαμε πως ούτε που θα ακούσουμε την ομιλία του με τέτοια κοσμοχαλασσιά. Και ξαφνικά βγήκε στην εξέδρα. Επευφημίες. Πανζουρλισμός. Και μετά σήκωσε τα χέρια ζητώντας ησυχία. Το επόμενο λεπτό η εικόνα ... δεν έδενε με τον ήχο. Χιλιάδες γύρω και ... σιωπή απόλυτη. Μαγική στιγμή!!!

Θυμάμαι και τον Στεφανόπουλο. Θα φανεί παράξενο αλλά το Ηράκλειο είχε να συναντήσει πρόεδρο Δημοκρατίας 20 χρόνια. Από το 1975 και μέχρι τις 8 Νοεμβρίου του 1995 που ο Στεφανόπουλος σκέφτηκε να παραστεί στην επέτειο των 100 χρόνων από τα εγκαίνια του Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Μηνά. Τυπολάτρης, συντηρητικός και ολίγον τι απόμακρος συνήθως ο ίδιος. Κι όμως μόλις πάτησε το πόδι του στο Ηράκλειο τον συνεπήρε η υποδοχή. Όλα τόσο αυθόρμητα και τόσο αναπάντεχα. Ο κόσμος όλος στους δρόμους. Μετα βαϊων και κλάδων. Κυριολεκτικά. Να του κρατούν κλωνάρια ελιάς και να τον στεφανώνουν. Ένας Κρητίκαρος του πέρασε το «στέμμα» και του 'πε: "Τώρα πρόεδρε είσαι πραγματικά … Στεφανόπουλος". Κι εκείνος ξεκαρδιζόταν στα γέλια. Μπορεί να .. έφταιγαν κι οι ρακές αλλά ο τυπολάτρης Στεφανόπουλος έμοιαζε να είχε μεταλλαχτεί. Σαν να τον άγγιξε κι αυτόν το «μαγικό ραβδί» της Κρήτης.



Ο γνωστός σκηνοθέτης μας, ο Γιάννης Σμαραγδής, λέει πως αυτό δεν είναι παρά "ο κουζουλός Θεός της Κρήτης". Μπορεί. Τούτος ο τόπος ξαναγεννιέται και ξαναβαφτίζεται στην .. κουζουλάδα του διαρκώς. Γυρνά την πλάτη στα ασήμαντα και τους ασήμαντους. Τους αφήνει να τον πιλατεύουν στωικά. Αλλά σαν αποφασίζει ότι πρόκειται για κάτι σπουδαίο, γίνεται μαινάδα για να διεκδικήσει και στοργική μάνα για να προστατέψει.

Θυμάμαι τον πίνακα του Γκρέκο. Δεν ανήκε στα προικιά του τέως και κανένας δεν τον θεώρησε εθνική κληρονομιά. Θα 'βγαινε όμως κι αυτός στην δημοπρασία των Christies. "Η βάφτιση του Χριστού". Δεκέμβρης του 2004. Αρχική τιμή 1.000.000 Ευρώ. Η Κρήτη «μάτωσε» όταν το ΥΠ.ΠΟ. γύρισε την πλάτη στην υπόθεση. Και πείσμωσε. Ήταν ένας παράξενος χειμώνας. Κάθε σπίτι υπολόγιζε πόσα θα δώσει από τον 13ο μισθό για να αγοράστει ο πίνακας. Γιατί ο Γκρέκο έπρεπε να γυρίσει στον γενέθλιο τόπο. Και το όλο εγχείρημα ακουγόταν εξωφρενικά κουζουλό ακόμη και για τους Κρητικούς. Οι Τράπεζες ξεχύλιζαν από ανθρώπους που κατέθεταν 10 και 15 Ευρώ για τον πίνακα. Από υστέρημα. Συνταξιούχοι, μεροκαματιάρηδες, πιτσιρικάδες, άνθρωποι που δεν ήξεραν από τέχνη, μόνο από διαίσθηση. Θυμάμαι μία γιαγιά. Γειτόνισσα. Ήρθε έχοντας διπλώσει στο μαντήλι της 20 Ευρώ. Μου τα 'βαλε στο χέρι και μου είπε:

- Εσύ ξέρεις πως να τα στείλεις στον πίνακα του Γκρέκο. Εγώ θα πεθάνω αλλά τα εγγόνια μου θέλω να μπορέσουν να τον δουν. Και .. να με συμπαθά, αλλά δεν έχω άλλα.



Το ζούσα κάθε μέρα και δεν το πίστευα. Ανέφικτο, ουτοπικό, πιο μεγάλο κι από όνειρο. Αλλά είπαμε, η Κρήτη έχει το Θεό της. Και κείνη τη φορά ο ... Θεός της Κρήτης δεν άφησε τον πίνακα του Γκρέκο να ξενιτευθεί. Τότε μάθαμε -εγώ τουλάχιστον- ότι ακόμη και στις μέρες του απόλυτου ωχαδερφισμού τούτη η γωνιά της γης διατηρεί κάτι από "ανεμόμυλους" και Δον Κιχώτες . Η Κρήτη τότε τον πήρε τον πίνακα. Δεν έχει σημασία πως. Το πείσμα της ήταν που μέτρησε. Αυτό το ίδιο πείσμα που σήμερα έστειλε τους κρητικούς στο Αρκάδι.

Να πουν όχι στα χημικά των πολέμων. Κι αυτό το "όχι" δεν ήταν στενόμυαλο. Ούτε μικρόψυχο. Δεν αφορούσε καν μόνο τα δικά μας παράλια. Αντίθετα ήταν ευθέως αντίστοιχο με την καρδιά της Κρήτης. Ήταν ένα τρανό ΟΧΙ στους εμπόρους των πολέμων, της δυστυχίας, του χημικού εφιάλτη. Ένα ΟΧΙ αντάξιο αυτής της μικροσκοπικής .. κουκίδας στον παγκόσμιο χάρτη που ξέρει να ορθώνει ανάστημα στους γίγαντες του πλανήτη. Ο μικρός μας .. Δαβίδ έβαλε τον θεμέλιο λίθο της δικής του αναμέτρησης με τον παγκόσμιο Γολιάθ.

Μ.Κορνάρου

http://www.ekriti.gr/