Η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, την 1η Δεκεμβρίου 1913

Ο 94χρονος Αναγνώστης Μάντακας και ο 81χρονος Χατζημιχάλης Γιάνναρης υψώνουν την ελληνική σημαία στο φρούριο του Φιρκά...

Του Αλέκου Α.Ανδρικάκη

Ήταν η πρώτη μέρα του Δεκέμβρη του 1913, μια ηλιόλουστη Κυριακή, όπως οι καρδιές των Κρητικών. Δύο γηραιοί επαναστάτες, σύμβολα των κρητικών αγώνων, ο 94χρονος Αναγνώστης Μάντακας και ο 81χρονος Χατζημιχάλης Γιάνναρης, από τους Λάκκους Χανίων και οι δύο, ύψωναν την ελληνική σημαία στον ιστό του φρουρίου του Φιρκά. Η ένωση με την Ελλάδα ήταν πλέον ιστορική πραγματικότητα. Μετά από αιώνες κατοχής και σκλαβιάς, αρχικά από τους Ενετούς (1211- 1669) και στη συνέχεια από τους Τούρκους (1669-1898) αλλά και μια δεκαπενταετία τύποις αυτονομίας (οι μεγάλες δυνάμεις στην πραγματικότητα είχαν την κατοχή και ο σουλτάνος διατηρούσε την επικυριαρχία του), η Κρήτη ελεύθερη πλέον ενωνόταν με το ελληνικό κράτος. Αυτός άλλωστε ήταν ο στόχος όλων των επαναστάσεων του 19ου αιώνα, γι αυτό χύθηκαν ποταμοί αίματος, γι αυτό θυσιάστηκαν χιλιάδες Κρητικοί. Οι Κρήτες επαναστάτες στα λάβαρα τους έγραφαν «Ένωσις ή θάνατος», δεν ζητούσαν μόνο την ελευθερία τους. Αυτός ήταν ο λόγος που ουδέποτε δέχτηκαν το αυτόνομο – υπό τις δυνάμεις και την Τουρκία –πολίτευμα.

Την Κυριακή 1 Δεκεμβρίου 1913 έγινε η επίσημη τελετή της έπαρσης της ελληνικής σημαίας στο φρούριο του Φιρκά, στα Χανιά, παρουσία του βασιλιά της Ελλάδας Κωνσταντίνου, του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου και της πολιτικής ηγεσίας της Κρήτης. Η Κρήτη ήταν πλέον τμήμα της ελληνικής επικράτειας. Όπως έπρεπε, βασιλιάς και πρωθυπουργός απέδωσαν την τιμή της ύψωσης της σημαίας στους ίδιους τους αγωνιστές της Κρήτης. Ο Αναγνώστης Μάντακας (1819-1918) και ο Χατζημιχάλης Γιάνναρης(1831 ή κατά άλλες πηγές 1827-1916) πήραν τη σημαία, με συγκίνηση ανέβηκαν στον πυργίσκο και την ύψωσαν στον ιστό. Εκεί απ’ όπου την είχαν κατεβάσει βιαίως οι άνδρες των μεγάλων δυνάμεων το 1909, όταν και τότε οι Κρήτες προσπάθησαν να την υψώσουν ώστε να θεωρηθεί γεγονός τετελεσμένο η ένωση.

Στη φωτογραφία που δημοσιεύουμε απαθανατίστηκε ακριβώς η στιγμή κατά την οποία Μάντακας και Χατζημιχάλης Γιάνναρης έχουν υψώσει τη σημαία και κατεβαίνουν από τον πυργίσκο. Στο τελευταίο σκαλοπάτι τους περίμεναν βασιλιάς και πρωθυπουργός να τους συγχαρούν.

Η εικόνα είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Πατρίς» των Αθηνών στις 6 Δεκεμβρίου 1913. Ο Μάντακας κατεβαίνει πρώτος τα σκαλοπάτια, υποβασταζόμενος από τον γενικό διοικητή του νησιού Ρούφο. Ενώ πιο πίσω, με τα λευκά γένια, διακρίνεται ο Χατζημιχάλης Γιάνναρης. Οι δύο μεγάλοι επαναστάτες, που συμμετείχαν σ’ όλους τους αγώνες του κρητικού λαού, ο πρώτος από το 1841, ο δεύτερος από το 1866, είχαν τιμηθεί εκείνη την ημέρα από τον βασιλέα Κωνσταντίνο με τον Χρυσό Σταυρό του Σωτήρα. Μάλιστα στο στήθος του Γιάνναρη διακρίνεται ο σταυρός.

Στην ουσία η ένωση είχε επιτευχθεί 14 μήνες νωρίτερα, όταν, ξεκινώντας ο πρώτος βαλκανικός πόλεμος, ο Βενιζέλος είχε δεχτεί ως μέλη στην ελληνική βουλή τους Κρήτες αντιπροσώπους. Όπως δεν είχε κάνει δύο προηγούμενες φορές, τον Νοέμβριο του 1911 και τον Μάιο του 1912, υπό τις απειλές των μεγάλων δυνάμεων και της Τουρκίας, που προειδοποιούσε με πολεμική σύρραξη. Τότε μάλιστα ο Κρητικός πρωθυπουργός βρέθηκε αντιμέτωπος με τους παλιούς συμπολεμιστές του. Την πρώτη φορά ο Βενιζέλος, υπό το βάρος της διεθνούς πίεσης, διακήρυττε ότι όσο θα ήταν πρωθυπουργός δεν θα γινόταν η ένωση! Μάλιστα οι Κρήτες βουλευτές που επιχείρησαν να μεταβούν στην Αθήνα προκειμένου να παρακαθίσουν στη συνεδρίαση της βουλής και να επιβάλλουν de facto την ένωση, συνελήφθησαν στο λιμάνι της Σούδας από το ναυτικό των μεγάλων δυνάμεων και κρατήθηκαν σε πλοίο μέχρι τα Χριστούγεννα. Τη δεύτερη φορά, τον Μάιο του 1912, χτυπήθηκαν από το στρατό, έξω από τη βουλή.

Την 1η Οκτωβρίου του 1912, όμως, ο Βενιζέλος δεν είχε να φοβηθεί καμιά απειλή, αφού ξεκινούσε ο πόλεμος με την Τουρκία. Έτσι κάλεσε ο ίδιος τους πληρεξουσίους του νησιού να γίνουν μέλη της ελληνικής βουλής. Όμως για τη διεθνή κοινότητα το πρόβλημα της ένωσης τυπικά δεν είχε λήξει ακόμη.

Η οριστική αποκατάσταση του εθνικού θέματος για την Κρήτη ήλθε στα τέλη της άνοιξης του επόμενου χρόνου, του 1913, με τη συμφωνία του Λονδίνου, την οποία επικύρωσαν την ίδια χρονιά οι συμφωνίες του Βουκουρεστίου, τον Αύγουστο, και της Αθήνας, τον Νοέμβριο.

cretalive