ΜΙΝΩΙΚΗ ΚΡΗΤΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

01.01.2015



Η ΜΙΝΩΙΚΗ ΚΡΗΤΗ ΚΑΙ Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Εποχή του Χαλκού Γενικά

Με την επικράτηση του χαλκού σαν βασικό υλικό κατασκευής εργαλείων και όπλων αρχίζει η λεγόμενη εποχή του χαλκού (περίπου 2600 π.Χ. – 1100 π.Χ.). Κάποιοι παλαιότεροι οικισμοί εγκαταλείπονται τώρα και πολλοί νέοι ιδρύονται, ήδη από το ξεκίνημα της περιόδου σε όλο τον Ελληνικό γεωγραφικό χώρο. Από τις 929 θέσεις (στοιχεία 1990) της πρώιμης εποχής του χαλκού που έχουν εντοπιστεί, 9 βρίσκονται στην Ήπειρο, 85 στην Μακεδονία, 18 στην Θράκη, 57 στην Θεσσαλία, 206 στην Στερεά Ελλάδα και Εύβοια, 172 στην Πελοπόννησο, 17 στα νησιά του Ιονίου, 229 στα νησιά του Αιγαίου και 136 στην Κρήτη.

Η πληθυσμιακή αυτή έξαρση θεωρείται ότι δεν είναι δυνατό να εξηγηθεί μόνο με την βελτίωση των συνθηκών ζωής, λόγω της παγίωσης της γεωργοκτηνοτροφικής οικονομίας στην Νεολιθική περίοδο και εικάζεται ότι οφείλεται και σε μεταναστεύσεις πληθυσμών. Η κατανομή του μεγάλου μέρους των θέσεων που κατοικούνται την πρώιμη εποχή του χαλκού (περίπου 2600 π.Χ. – 2000 π.Χ.), στον νότιο και ανατολικό Ελληνικό χώρο υπονοεί ίσως μεταναστεύσεις πληθυσμών από ανατολικά προς την Ελλάδα.

Αυτές οι μετακινήσεις δεν είναι κατακτητικές εκστρατείες αφού δεν συνοδεύονται από καταστροφές παλιότερων οικισμών ή τουλάχιστον δεν έχουν μέχρι τώρα βρεθεί αρχαιολογικές μαρτυρίες που να στηρίζουν ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Φαίνεται ότι παλιός και νέος πληθυσμός συνεργάζονται και τελικά συγχωνεύονται. Πρέπει να σημειωθεί ότι από την αρχή της περιόδου η βόρεια Ελλάδα και ειδικότερα η Θεσσαλία φαίνεται να χάνουν το προβάδισμα στην εξέλιξη του πολιτισμού.

Από αυτή την περίοδο και μετά η νότια Ελλάδα, τα νησιά του Αιγαίου και η Κρήτη έχουν το προβάδισμα και αυτό θα συνεχιστεί σε όλο σχεδόν το επόμενο διάστημα της αρχαίας Ελληνικής ιστορίας, μέχρι τα ένδοξα χρόνια της ανόδου των Μακεδόνων βασιλιάδων. Η παρατηρούμενη αυτή μετατόπιση του κέντρου βάρους των εξελίξεων εικάζεται ότι οφείλεται σε έναν απλό λόγο:

Η εξοικείωση του νότιου πληθυσμού με την θάλασσα και την ναυτιλία, ήδη από την 11η χιλιετηρίδα όπως αναφέρθηκε παραπάνω, τον βοηθά να πάρει στα χέρια του την εμπορία του χαλκού, που είναι μεν απαραίτητος για την ανάπτυξη στην νέα αυτή περίοδο αλλά δεν υπάρχει στην Ελλάδα και πρέπει να εισαχθεί από αλλού. Αυτή ακριβώς η αναζήτηση πρώτων υλών και το εμπόριο βοήθησε, κυρίως τους νησιώτες να ξεφύγουν από τα στενά όρια του Αιγαίου και να έλθουν σε επαφή με άλλους λαούς και πολιτισμούς και έδωσε το έναυσμα για την ανάπτυξη του πρώτου μεγάλου πολιτισμού του ελληνικού χώρου του Αιγαιακού.

Η μελέτη των ανθρωπολογικών δεδομένων της Νεολιθικής περιόδου, δείχνουν ότι στο ξεκίνημα της πρώιμης εποχής του χαλκού (2600 π.Χ.), ο πληθυσμός της ηπειρωτικής Ελλάδας, των Κυκλάδων και της Κρήτης αποτελείται από άτομα με ανθρωπολογικά χαρακτηριστικά της μεσογειακής φυλής, που προερχόταν κατά πάσα πιθανότητα από ανατολικότερες περιοχές, αλλά είχαν αναμιχθεί σε αυτόν και βόρειας προέλευσης ανθρωπολογικά στοιχεία..

Πρώιμη και Μέση Εποχή του Χαλκού

Ήδη από την πρώιμη εποχή του χαλκού, συγκροτήθηκαν κέντρα εκμετάλλευσης και εξαγωγής του χαλκού. Για παράδειγμα, τ’ ανατολικά κέντρα του νησιού, συνήψαν εμπορικές σχέσεις με γειτονικές χώρες, Μ. Ασία, Συρία, Παλαιστίνη, Αίγυπτο, Κυκλάδες και Κρήτη. Ευρήματα τόσο από την Πρώιμη όσο και από τη Μέση Εποχή, φανερώνουν πως συντελέστηκαν μια σειρά από αλλαγές στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Την ίδια εποχή άλλαξε και ο τρόπος λατρείας των θεών, σαφέστερα ένα «ομοίωμα ενός υπαίθριου ιερού» καταδεικνύει πως η λατρεία πλέον εκφραζόταν με ιεροτελεστίες σε υπαίθρια ιερά.

Από την πρώιμη εποχή, οι αγγειοπλάστες άρχισαν να δημιουργούν μεγαλύτερη ποικιλία χρηστικών αγγείων, όπως πυξίδες – μικρά κουτιά, πρόχοι – κανάτια, κύπελλα. Παράλληλα, οι δημιουργοί φιλοτέχνησαν αγγεία, ανθρωπόμορφα και ζωόμορφα, με έντονα αποτυπωμένη τη φαντασία και τα συναισθήματα τους. Κατά την πρώιμη και μέση εποχή, οι κάτοικοι διαφοροποιήθηκαν και στον τομέα της οικιακής, οχυρωματικής και ταφικής αρχιτεκτονικής. Οι οικίες ήταν λιθόκτιστες, ορθογώνιες, διαχωρισμένες σε μικρότερους χώρους.

Τέλος, η ταφική αρχιτεκτονική της εποχής, χαρακτηρίζεται από τάφους λαξευμένους σε βράχους, σε νεκροταφεία πλησίον των οικισμών. Επιπρόσθετα, οι τάφοι αποτελούνταν από «δρόμο και νεκρικό θάλαμο σε σχήμα σπηλαίου».

Ύστερη Εποχή του Χαλκού

Το «πολύτιμο μέταλλο» της εποχής, ο χαλκός, σε συνδυασμό με τη γεωγραφική θέση του νησιού, αποτέλεσαν πόλο προσέλκυσης των Μυκηναίων εμπόρων. Την ύστερη εποχή του χαλκού, το εμπόριο του «πολύτιμου μετάλλου» επέφερε καθοριστικές αλλαγές σε οικονομικό αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο. Η συστηματική ενασχόληση με το χαλκό, ώθησε στην τεχνολογική εξέλιξη αλλά και στη δημιουργία «αστικών κέντρων», τόσο στα λιμάνια όσο και στην ενδοχώρα, με στόχο την διευκόλυνση της εμπορίας του χαλκού. Η σημαντικότερη τεχνολογική πρόοδος της εποχής, θεωρείται η εισαγωγή του τροχού και του άρματος.

Στον τομέα της αρχιτεκτονικής, εισάγονται μια σειρά από καινοτομίες, με σημαντικότερη τη προσθήκη της πολεοδομικής διάταξης. Έχουν εντοπιστεί φαρδιοί δρόμοι, οι οποίοι διασταυρώνονται κάθετα σχηματίζοντας ορθές γωνίες και πλατείες. Επιπλέον, εντοπίστηκαν οικοδομήματα, από πελεκητές πέτρες, ένα είδος αποχέτευσης, λουτρά και αποχωρητήρια εντός των οικιών, εργαστήρια κατεργασίας χαλκού, όλα πλαισιωμένα από ένα τεράστιο οχυρωματικό έργο, «κυκλώπεια τείχη». Οι άνθρωποι της ύστερης εποχής φαίνεται πως συνέχισαν να λατρεύουν τις θεότητες, όπως και στην υπόλοιπη εποχή του χαλκού, σε υπαίθρια ιερά.



Ταυτόχρονα, άνθισε η λατρεία θεοτήτων, που σχετίζονται με την ευημερία των μεταλλείων. Τα αγγεία της εποχής παραπέμπουν στις εμπορικές αλλά και στις πολιτιστικές σχέσεις με τις γειτονικές χώρες. Η επίδραση, κυρίως από τη μυκηναϊκή και Αιγαιοανατολική τέχνη, αποτυπώνεται και στα έργα της μικροτεχνίας, όπως μεταλλουργία, αργυροχοΐα, ελεφαντουργία και σμαλτοτεχνία. Παράλληλα, μέσα από τα ευρήματα της μικροτεχνίας, επιβεβαιώνεται η οικονομική ευημερία και το «κοσμοπολίτικο» πνεύμα των οικισμών της εποχής. Τέλος, σημαντικό επίτευγμα των ανθρώπων της εποχής, θεωρείται η χρησιμοποίηση γραφής.

Η Πρώιμη Εποχή του Χαλκού στο Αιγαίο

Η μετάβαση από την Νεολιθική Εποχή στην Εποχή του Χαλκού, στο τέλος της 4ης χιλιετίας π.Χ., σημαδεύεται από βαθιές τομές στον πολιτισμό και την οργάνωση των κοινωνιών του Αιγαίου.

Η πιο σημαντική εξέλιξη ήταν αναμφίβολα η μετάδοση από την ανατολή της τεχνολογίας του χαλκού, η οποία βελτίωσε ουσιαστικά την ποιότητα του εργαλειακού εξοπλισμού σε όλους σχεδόν τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας (γεωργία, υλοτομία, αρχιτεκτονική, ναυπηγική κ.ά.) ενώ ταυτόχρονα μετέβαλε και τις τακτικές του πολέμου με την κατασκευή αποτελεσματικότερων μετάλλινων όπλων. Άλλες αλλαγές που παρατηρούνται αυτήν την περίοδο είναι η εισαγωγή νέων καλλιεργειών (ελιά, άμπελος), η αύξηση των θαλάσσιων επαφών και η διεύρυνση των εμπορικών ανταλλαγών.

Η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης οδήγησε σε πληθυσμιακή αύξηση και στην εμφάνιση ήδη από το 2700 – 2500 π.Χ. νέων οικισμών με πρώιμη αστική οργάνωση (Πολιόχνη, Θέρμη, Τροία, Μανικα, Αίγινα, Λέρνα). Αρκετοί από αυτούς ιδρύθηκαν σε στρατηγικά σημεία ελέγχου θαλάσσιων δρόμων και οχυρώθηκαν με τείχη (τυπικό παράδειγμα η Τροία και η Πολιόχνη). Η χρήση του χαλκού και η ανάπτυξη του εμπορίου και της εξειδίκευσης φαίνεται ότι συνέβαλαν στην εμφάνιση συνθετότερων κοινωνικών μορφωμάτων και εντονότερης διαστρωμάτωσης.

Οι κοινωνικές διαφοροποιήσεις γίνονται εμφανείς στον τομέα των ταφικών εθίμων, όπου παρατηρείται συχνότερα η τάση πλούσιου κτερισμού των νεκρών ενώ στην Κρήτη και την ηπειρωτική Ελλάδα εμφανίζονται για πρώτη φορά ευρύχωροι τάφοι για πολλαπλές ταφές. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, βρίσκουν πρόσφορο έδαφος ανάπτυξης τέσσερις παράλληλοι αλλά διακριτοί Αιγαιακοί «πολιτισμοί»: ο Πρωτομινωικός στην Κρήτη, ο Πρωτοελλαδικός στην ηπειρωτική Ελλάδα, ο Πρωτοκυκλαδικός στις Κυκλάδες και ο πολιτισμός των νησιών του βορείου και ανατολικού Αιγαίου, έντονα επηρεασμένος από τον σύγχρονο πολιτισμό των μικρασιατικών ακτών.

Οι πολιτισμοί αυτοί συνηπήρξαν αρμονικά και άκμασαν για το μεγαλύτερο διάστημα της 3η χιλιετίας. Οι Κυκλάδες, λόγω της στρατηγικής τους θέσης στο κέντρο του Αιγαίου αλλά και του ορυκτού πλούτου που διέθεταν, ανέλαβαν μείζονα εμπορικό ρόλο και αναδείχθηκαν σε σταυροδρόμι πολιτισμικών επιρροών. Γύρω στο 2300 π.Χ. αρχίζουν να παρατηρούνται αναταραχές σε ολόκληρο το Αιγαίο, με εξαίρεση την Κρήτη. Οικισμοί εγκαταλείπονται, άλλοι οχυρώνονται, τα ταφικά έθιμα αλλάζουν, οι εμπορικές επαφές περιορίζονται, ενώ η εμφάνιση νέων αρχιτεκτονικών και κεραμικών τύπων ερμηνεύεται από ορισμένους μελετητές ως ένδειξη άφιξης νέων πληθυσμιακών ομάδων.

Ο λόγος των αναταραχών δεν είναι σαφής, ενδέχεται όμως να συνδέονται με τον ανταγωνισμό για την πρόσβαση σε πηγές χαλκού και κασσίτερου (απαραίτητου για την παραγωγή του ανθεκτικότερου ορείχαλκου), τις νέες μορφές πολέμου που εισήγαγε η χρήση μετάλλινων όπλων καθώς και πιθανές δημογραφικές πιέσεις που προκλήθηκαν από την συγκέντρωση μεγάλου αριθμού ανθρώπων σε αστικά κέντρα. Όπως και να έχει, κατά την τελευταία φάση της περιόδου (Πρωτοκυκλαδική ΙΙΙ, 2300 – 2000 π.Χ.), ο Κυκλαδικός πολιτισμός αλλάζει μορφή, και τέχνες όπως η μαρμαρογλυπτική αρχίζουν να παρακμάζουν για να σβήσουν οριστικά με το τέλος της 3ης χιλιετίας π.Χ.

Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Οι Ετεοκρήτες και ο Ετεοκρητικός Πολιτισμός

Σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς οι αρχαιότεροι κάτοικοι της Κρήτης ήσαν οι καλούμενοι Ιδαίοι Δακτυλοι ή Κουρήτες ή Ετεοκρήτες, οι οποίοι επί βασιλιά Κρήτα ανακάλυψαν πάρα πολλά και πολύ σημαντικά για τους ανθρώπους πράγματα, όπως τη φωτιά, τη χρήση του χαλκού και του σιδήρου, τις τέχνες, την εξημέρωση των ζώων σε κοπάδια κ.α. Οι αρχαιότεροι κάτοικοι στο νησί ήταν αυτόχθονες, οι λεγόμενοι Ετεοκρήτες, των οποίων ο βασιλιάς, Κρητας το όνομα, ανακάλυψε πολλά και πολύ σημαντικά πράγματα στο νησί που είχαν τη δυνατότητα να ωφελήσουν την κοινωνική ζωή των ανθρώπων.

Για τους Ιδαίους Δακτύλους της Κρήτης παραδίδεται πως ανακάλυψαν τη φωτιά, τη χρήση του χαλκού και του σιδήρου, στη χώρα των Απτεραίων στο λεγόμενο Βερέκυνθο, καθώς και τον τρόπο επεξεργασίας τους. Λένε, μάλιστα, πως ένας τους ο Ηρακλής, ξεπέρασε τους άλλους σε φήμη, ίδρυσε τους Ολυμπιακούς αγώνες. Εξ αιτίας της συνωνυμίας οι μεταγενέστεροι άνθρωποι θεώρησαν πως ο γιος της Αλκμήνης εγκαθίδρυσε τους Ολυμπιακούς αγώνες. Μετά τους Ιδαίους Δακτύλους έγιναν οι Κουρήτες.

Καθώς διακρινόταν για τη σύνεσή τους, έδειξαν στους ανθρώπους πολλά χρήσιμα πράγματα, διότι πρώτοι αυτοί συγκέντρωσαν τα πρόβατα σε κοπάδια, εξημέρωσαν τα υπόλοιπα είδη ζώων, ανακάλυψαν τη μελισσοκομία, εισηγήθηκαν την τέχνη του κυνηγίου, εισηγήθηκαν τη συναναστροφή και τη συμβίωση μεταξύ των ανθρώπων, αλλά ήταν και οι πρώτοι που δίδαξαν την ομόνοια και κάποια ευταξία στην κοινωνική ζωή. Ανακάλυψαν επίσης τα ξίφη, τα κράνη και τους πολεμικούς χορούς. Λένε πως σ’ αυτούς παρέδωσε το Δία η Ρέα, κρυφά από τον πατέρα του Κρόνο, και κείνοι τον πήραν και τον ανέθρεψαν.



Για περισσοτερα κλικ στο παρακατω λινκ

http://olympia.gr/2015/01/01/%CE%BC%CE%B9%CE%BD%CF%89%CE%B9%CE%BA%CE%B7-%CE%BA%CF%81%CE%B7%CF%84%CE%B7-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%83-%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%BF%CF%83-%CE%B1/?utm_source=dlvr.it&utm_medium=twitter