Κορονοιός – Παγκόσμιο Κραχ: Ο ιός φέρνει το τέλος της παγκοσμιοποίησης

30 Μαρτίου 2020
 

 
Η πανδημία του COVID-19 επέφερε σοβαρό πλήγμα στην παγκοσμιοποίηση. Ο κόσμος μετά τον κορονοϊό δεν θα είναι ποτέ ξανά πια ο ίδιος. Στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή, το σημαντικότερο ρόλο θα παίξουν τα κράτη και τα έθνη, και όχι οι διεθνές οργανισμοί.
Όλοι μπορούν να δουν τις οικονομικές επιπτώσεις του κορονοϊού, η πολιτική όμως θα αλλάξει επίσης. Θα είναι αυτό το τέλος της παγκοσμιοποίησης;
 
Ένας ιός ήταν αρκετός για να προκαλέσει χάος στις αγορές, πανικό στο εμπόριο, στον τουρισμό και στην καθημερινή ζωή. Ο COVID-19 έδειξε πόσο εύθραυστη είναι η παγκοσμιοποίηση, επιταχύνοντας τις διαδικασίες που ξεκίνησαν πριν από την πανδημία. Το θέμα ανέπτυξαν στο δοκίμιο «Κορονοϊός: Το τέλος της παγκοσμιοποίησης» ο ιστορικός Μάρκο Τζερβασόνι και ο φιλόσοφος Κοράντο Οκόνε. Το δοκίμιο θα κυκλοφορήσει σύντομα μαζί με την εφημερίδα Il Giornale.
 
Το φαινόμενο της απο-παγκοσμιοποίησης δεν αποτελεί κάτι καινούριο, αλλά ο κορονοϊός έχει στην πραγματικότητα παραλύσει την κυκλοφορία των αγαθών και των ανθρώπων, γεγονός που πιθανώς σηματοδοτεί το τελευταίο κεφάλαιο της παγκοσμιοποίησης όπως την γνωρίζουμε. Πώς θα αλλάξει το πολιτικό πρότυπο μετά τον κορονοϊό; Ποια σενάρια μας περιμένουν στο μέλλον; Το Sputnik συνομίλησε με τον καθηγητή σύγχρονης ιστορίας του Πανεπιστημίου του Μολίζε Μάρκο Τζερβασόνι.
 
Ποια είναι τα σημαντικότερα μηνύματα του βιβλίου;
 
«Ο Κοράντο Οκόνε και εγώ είχαμε γράψει αυτό το βιβλίο στην αρχική φάση της κρίσης, προτού όλη η Ιταλία ανακηρυχθεί κόκκινη ζώνη. Εγώ έγραψα το πρώτο μέρος, ο Οκόνε το δεύτερο, και μαζί την εισαγωγή. Το κύριο θέμα του δεύτερου μέρους είναι η κρίση της ιδεολογίας της παγκοσμιοποίησης. Εγώ από την πλευρά μου εικάζω πως η κρίση του κορονοϊού σηματοδοτεί το τέλος της παγκοσμιοποίησης, όπως τη ξέρουμε από τη δεκαετία του ’80 μέχρι σήμερα.
Από πολιτική, οικονομική και πολιτιστική άποψη, η κρίση του κορονοϊού θα μας αναγκάσει να επιστρέψουμε στο έθνος – κράτος. Η ιδέα επιβεβαιώθηκε με την απόφαση να ανασταλεί η Συνθήκη του Σένγκεν, προκειμένου να κλείσουν τα αποκαλούμενα εξωτερικά ευρωπαϊκά σύνορα. Αυτό δείχνει ότι σε μια απειλητική για τη ζωή κατάσταση, μόνο το έθνος, και όχι οι διεθνείς οργανισμοί, μπορεί να παρέχει προστασία».
 
Στην πραγματικότητα ο κορονοϊός έχει παραλύσει την κυκλοφορία αγαθών και ανθρώπων, όποτε η παγκοσμιοποίηση έχει ήδη αντιμετωπίσει μια σοβαρή πρόκληση, έτσι δεν είναι;
 
«Ο κορονοϊός από μόνος του είναι προϊόν της παγκοσμιοποίησης, επειδή εμφανίστηκε στην Κίνα, μεταφέρθηκε στην Ευρώπη και άλλες ηπείρους από την παγκόσμια αγορά, στην οποία η Κίνα παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Πρόκειται για προϊόν της παγκοσμιοποίησης, αλλά ταυτόχρονα σηματοδοτεί αναπόφευκτα μια κρίση αυτής της παγκοσμιοποίησης».
«Ο όρος απο-παγκοσμιοποίηση χρησιμοποιείται από τα ΜΜΕ για πάνω από έναν χρόνο. Ο κορονοϊός επιταχύνει όμως τη διαδικασία με πιθανότητα να υπάρξει μια τάση για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις να επιστρέψουν στην Ευρώπη και να φύγουν από την Κίνα. 
 
Προβλέπω την επιστροφή της εθνικής διάστασης. Έχουμε δει την κατάρρευση της φιλοευρωπαϊκής ιδεολογίας. Ακόμα και η ιδέα της αναστολής του Σύμφωνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ) αντιπροσωπεύει την επίσημη αναγνώριση μιας αποτυχίας, δεδομένου ότι είναι αδύνατόν σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, μια υπερεθνική δομή να ενημερώνει μια νόμιμη κυβέρνηση του κράτους πόσο και που μπορεί να δαπανήσει», πρόσθεσε.
 
Η πανδημία επηρέασε επίσης την οικονομία. Η Ιταλία ήδη βρίσκεται σε ύφεση. Πρόκειται για ιστορικές αλλαγές στην περίοδο κρίσης;
 
«Ο κορονοϊός καταδεικνύει την αδυναμία του φιλελευθερισμού, που φαίνεται να λειτουργεί μόνο σε στιγμές ειρήνης και ευημερίας. Όταν υπάρχει κίνδυνος, ο φιλελευθερισμός δεν είναι πλέον αποτελεσματικός. Οι ευρωπαϊκές χώρες βρίσκονται τώρα σε κατάσταση πολιορκίας. Δεν μπορούμε να βγαίνουμε από τα σπίτια, μας σταματάει η αστυνομία στο δρόμο. Είναι κάτι που δεν επιτρέπεται σε κανένα φιλελεύθερο κράτος. Σήμερα το αντέχουμε όμως, επειδή η ζωή μας βρίσκεται σε κίνδυνο.
Είναι εύκολο να προβλέψουμε ότι σε κάποιες κοσμικές κοινωνίες θα γίνει επιστροφή στη θρησκεία. Αν και οι εκκλησίες έχουν κλείσει και οι θρησκευτικές εκδηλώσεις απαγορεύονται, υπάρχουν ήδη κάποιες ενδείξεις επιστροφής στη θρησκευτικότητα. Για όσους γνωρίζουν την ιστορία, δεν υπάρχει τίποτα ιδιαίτερα νέο. Όταν ο άνθρωπος φοβάται να πεθάνει, επιστρέφει στις θεμελιώδεις αξίες, συμπεριλαμβανομένης της θρησκείας, της πατρίδας και της εθνικής κοινότητας. Από την άλλη πλευρά, δεν υπάρχει αξία της παγκοσμιοποίησης».
 
Γιατί η Ιταλία έγινε η χώρα με τα περισσότερα θύματα του κορονοϊού; Πώς η κυβέρνηση αντιμετωπίζει αυτή την κατάσταση;
 
«Κατά τη γνώμη μου, ο πραγματικός αριθμός των θυμάτων στην Κίνα είναι πολύ μεγαλύτερος από τα επίσημα στοιχεία. Θεωρώ όμως ότι η ιταλική κυβέρνηση έχει κάνει πολλά λάθη, έχει υποτιμήσει το πρόβλημα ακόμη και για ιδεολογικούς λόγους. Παρόλο που οι αρχές της Λομβαρδίας και του Βένετο είχαν ζητήσει να κλείσουν τα σύνορα και να απαγορεύσουν την είσοδο, στην κυβέρνηση τους κατηγορούσαν για ρατσισμό. Η κυβερνητική συμμαχία του Δημοκρατικού Κόμματος και του κινήματος των Πέντε Αστέρων έχει την ευθύνη για την υποτίμηση του μεγέθους του προβλήματος. Είχαμε παρατηρήσει μια παρόμοια κατάσταση από άλλες προοδευτικές κυβερνήσεις, όπως για παράδειγμα τη γαλλική. Ωστόσο, οι μη προοδευτικές κυβερνήσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις ΗΠΑ έχουν πράξει με τον ίδιο τρόπο. Εκεί όμως η υποτίμηση του προβλήματος έγινε για ιδεολογικούς λόγους. Τώρα αλλάζουν τη στρατηγική τους, επειδή έχουν κάνει λάθος.
Η ιταλική κυβέρνηση έκανε διάφορα επικοινωνιακά λάθη, για παράδειγμα όταν ήθελε να κλείσει τα σύνορα της Λομβαρδίας, το ανακοίνωσε εκ των προτέρων, με αποτέλεσμα πολλοί να αποφασίσουν να φύγουν επειγόντως από την περιοχή και να επιστρέψουν στον νότο. Πολλά κρούσματα στον νότο είναι συγγενείς εκείνων που έφυγαν από τη Λομβαρδία.
Είναι μια κυβέρνηση που δείχνει εύθραυστη. Τώρα ο πρωθυπουργός προσπαθεί κρυφά να κάνει συμφωνίες για να ενταχθεί η Ιταλία στο πρόγραμμα του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, γεγονός που μπορεί να φέρει την Τρόικα στην Ιταλία. Κατά την άποψη μου, είναι μια εντελώς ανεπαρκής κυβέρνηση, η οποία, μόλις ξεπεραστεί η κατάσταση έκτακτης ανάγκης, θα πρέπει να αντικατασταθεί από μια πραγματική κυβέρνηση, η οποία θα δίνει μεγαλύτερη σημασία στον τομέα της δημόσιας υγείας με επικεφαλής μια αξιόπιστη και ανεξάρτητη προσωπικότητα, με υποστήριξη των σημαντικών πολιτικών δυνάμεων».
 
Σήμερα που όλες οι χώρες και οι οικονομίες είναι αλληλένδετες πώς μπορεί θα αναπτύσσεται κάθε χώρα ανεξάρτητα;
 
«Στην πραγματικότητα, οι οικονομίες πάντα ήταν αλληλεξαρτώμενες, ακόμη και πριν από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα. Η ιστορία δεν ξεκίνησε με την Ε.Ε. Δεν θα επιστρέψουμε σε παλιά πρότυπα, αλλά θα πάμε σε μοντέλα όπου η εθνική κυβέρνηση αναλαμβάνει τη λήψη αποφάσεων, όπως συμβαίνει στη Ρωσία και τις ΗΠΑ. Εκεί οι κυβερνήσεις έχουν πλήρη κυριαρχία. Το πρόβλημα είναι ότι τα κράτη από την υπογραφή της Συνθήκης του Μάαστριχτ, έχουν παραχωρήσει μέρος της κυριαρχίας τους, ενώ σήμερα βλέπουμε ότι πρέπει να το πάρουν πίσω.
Η ιδέα είναι να δημιουργηθεί μια Ευρώπη των εθνών και όχι μια υπερδύναμη ή κάποιο είδος ομοσπονδιακού κράτους. Μπορεί επίσης να υπάρχουν σενάρια διάλυσης της Ε.Ε. Ορισμένες χώρες μπορεί να βγουν από την ζώνη ευρώ ή την Ε.Ε. Υπάρχουν ορισμένα σενάρια που μπορούν να υλοποιηθούν σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα.

Αυτή η κρίση έδειξε ότι η παντοδυναμία των οικονομικών ήταν κάτι ιδεολογικό. Εδώ και χρόνια ακούμε, ότι οι εθνικές κυβερνήσεις δεν μπορούν πλέον να λαμβάνουν αποφάσεις, ότι οι αγορές αποφασίζουν, ότι δεν υπάρχουν αρκετοί πόροι. Είδαμε όμως, ότι οι εθνικές κυβερνήσεις είναι σε θέση να εθνικοποιούν, ότι υπάρχουν χρήματα για τη χρηματοδότηση νοσοκομείων. Η ιδέα είναι να μεταφερθεί η εξουσία από την οικονομία στην πολιτική. Πρόκειται για ενδιαφέρουσες αλλά πολύπλοκες εξελίξεις, επειδή ένα μέρος της ευρωπαϊκής πολιτικής τάξης, μερικά αριστερά και δεξιά κόμματα, συνδέονται με τον κόσμο των οικονομικών.

https://www.odysseia.gr