H περίπτωση της Φωτεινής Μαυράκη: Ζήτημα αισθητικής ή αποτέλεσμα ρατσισμού;

09.12.2015


Γράφει o Γιώργος Π. Τσάμπρας

Ίσως κάποτε, κάποιοι που θα μελετήσουν αποστασιοποιημένα και προσεκτικά τη φωνή και τα τραγούδια που έχει πει, να έχουν ερωτηματικά για τον μουσικό, κοινωνικό, αισθητικό, ακόμα και …εμπορικό ρατσισμό που κρύβει – ή μαρτυρά - η περίπτωσή της… Ακόμα και με το δεδομένο ότι κινήθηκε μέσα σ’ ένα πλαίσιο όπου οι καλλιτεχνικοί και οι εποχιακοί συμβιβασμοί, έχουν κεντρικό ρόλο. Η Φωτεινή Μαυράκη… Που ξεκίνησε – λέει - την πορεία της το 1962. Ως ηθοποιός, παίζοντας ένα μικρό ρολάκι στο … «Αμέρικα Αμέρικα» του Ηλία Καζάν. Υπερηφανευόταν ότι ο σκηνοθέτης διάλεξε αυτήν κι άλλες τρείς, από 500 κοπέλες που του έστειλε το Σωματείο Κομπάρσων Κινηματογράφου. Είχε γραφτεί εκεί - 15 μόλις χρονών - προσδοκώντας να συμβάλλει έτσι στα οικονομικά της οικογένειάς της, Φτωχή οικογένεια που μετρούσε οχτώ παιδιά... Δεν προχώρησε έτσι… Τελικά, ο – στιχουργός και …κουρέας – Μιχάλης Αλεξάκης, την άκουσε να τραγουδά και ηχογράφησε μαζί της, ένα τραγούδι που υπέγραφε ο ίδιος, με μουσική του Κώστα Καρουσάκη. «Μη φύγεις για την ξενιτιά»… Ο Καρουσάκης και ο Αλεξάκης έπεισαν τον Δημήτρη Πολίτη να δημιουργήσει την εταιρία δίσκων «Πολυφών». Είναι μια εποχή που η δισκογραφική αγορά «ανοίγει»...

Στην «Πολυφών» λοιπόν – μέσα από την οποία αργότερα αναδείχτηκαν ή ξεκίνησαν κι άλλοι γνωστοί λαϊκοί τραγουδιστές - η Φωτεινή Μαυράκη έγινε για χρόνια, το πρώτο γυναικείο όνομα… 1967 – εποχή που κυριαρχούσαν οι δίσκοι 45 στροφών : « Μικροί μεγάλοι, πλούσιοι και φτωχοί /χρωστάμε όλοι, στο χάρο μιά ψυχή/ Μουσαφιραίοι είμαστε, στο χώμα που πατάμε / απ' το μηδέν προήρθαμε και στο μηδέν θα πάμε». Το τραγούδι του Βαγγέλη Ατραίδη, το ζήλεψε ο Στέλιος Καζαντζίδης – αλλά τελικά, έμελλε να γίνει η πρώτη μεγάλη επιτυχία για την νεαρή – κάπου 20-21 χρονών ήταν, όταν το τραγούδησε - Φωτεινή Μαυράκη. Αργότερα, ο Ατραίδης θα γράψει για τον Καζαντζίδη το «Άλλος πατάει στα χαλιά / και άλλος στα σανίδια / μόνο στο θάνατο μπροστά / τα πάντα είναι ίδια» και ο Καζαντζίδης θα γίνει ένας από τους πιο ένθερμους υποστηριχτές της φωνής και της έκφρασης της Φωτεινής Μαυράκη… Καθώς ξεκινά η δεκαετία του ’70 και καθιερώνονται οι μεγάλοι δίσκοι βινυλίου, θ’ αρχίζει να κυκλοφορεί μια σειρά από τέτοιους – έστω κι αν οι επιτυχίες μέσα απ’ αυτούς, κυκλοφορούν παράλληλα σε 45άρια και τροφοδοτούν τα εξαιρετικά διαδεδομένα ακόμα τζουκ μποξ. Από το 1970 μέχρι το 1984, θα κάνει 14 μεγάλους δίσκους όπου είναι η μόνη ή η βασική ερμηνεύτρια… Με τη σειρά που θα τους τραγουδήσει, περιλαμβάνουν τραγούδια του Βαγγέλη Ατραίδη, του Οδυσσέα Μοσχονά, του Στέφανου Βαρτάνη, του Θύμιου Στουραίτη, του Χρήστου Νικολόπουλου, του Τάκη Σούκα, του Κώστα Σούκα, του Γιώργου Κονιτόπουλου, του Μπάμπη Μπακάλη, του Τάκη Λαβίδα – ολόκληρος δίσκος το 1974 - του Γιώργου Μουζάκη με στίχους του Κώστα Κοφινιώτη – δίσκος με αναφορά στην «Προσφυγιά», επίσης το 1974 – του Μίμη Πλέσσα, του Θόδωρου Δερβενιώτη – ολόκληρος δίσκος το 1975 – του Βασίλη Βασιλειάδη - ολόκληρος δίσκος το 1975 – του Νάκη Πετρίδη και κάποιων ακόμα… Θα υπηρετήσει ένα λαϊκό τραγούδι «βαρύ», τόσο σε ότι αφορά την ανατολίτικη καταγωγή του, όσο και σε ότι αφορά τις αναφορές του - η φτώχεια, η εγκατάλειψη, η πίκρα στη ζωή και στον έρωτα, μια μελαγχολική φιλοσοφική διάθεση και ο λυγμός που κυριαρχεί ακόμα και στο γλέντι, είναι τα βασικά του θέματα. Και ξεκινώντας από το Πέραμα, θα περάσει τα περισσότερα χρόνια της σε κέντρα της Θηβών – κορυφαίο ανάμεσά τους η «Λουζιτάνια» - και λιγώτερο στην παλιά παραλία του Μοσχάτου ( «Φαληρικόν» κλπ ) .



Ο χαρακτηριστικός λυγμός της, θα σημαδέψει τόσο τραγούδια του πάθους όσο και τραγούδια του γλεντιού… Ζεϊμπέκικα, Τσιφτετέλια, ακόμα και αμανέδες – είναι από τις λίγες φωνές που ηχογραφούν και υπερασπίζονται τέτοιους αυτά τα χρόνια… Το ρεπερτόριο αυτό, θα κάνει θραύση στα τζουκ μποξ και τους ερασιτεχνικούς ραδιοφωνικούς σταθμούς που κυριαρχούν τότε, αλλά δεν θα έχει καμιά θέση στην «επίσημη» ραδιοφωνία και τηλεόραση – εδώ υπήρχε πάντα μια προτίμηση στα πιο «ελαφρά» ακούσματα – αν όχι και στις κυκλοφορίες συγκεκριμένων μεγάλων εταιριών… Μόνο μια εποχή, καθώς τελειώνει η δεκαετία του ’70, κάποιες μικρότερες δισκογραφικές εταιρίες θα αποκτήσουν περισσότερες διαφημιστικές εκπομπές στο ραδιόφωνο – αλλά λίγα χρόνια μετά, οι εκπομπές αυτές θα καταργηθούν… Τον κινηματογράφο θα τον προλάβει στη δύση του και στην πιο «φτηνή» εκδοχή του… Έχουμε ανακαλύψει μόνο την εμφάνισή της, σε μια από τις κωμωδίες των αρχών του ’70, με πρωταγωνιστή τον Τάσο Γιαννόπουλο ( 1931 – 1977 ), γνωστό ηθοποιό και μίμο εκείνων των χρόνων. Η ταινία λέγεται «Το πιο γρήγορο μπουζούκι» ( 1973 ). Σ αυτήν, η Μαυράκη εμφανίζεται να τραγουδά ( πλέι μπακ ) το «Όλοι με κατακρίνουν» του Χρήστου Νικολόπουλου και το «Χίλιες φωτιές» του Γιάννη Βασιλόπουλου ( πίσω από το όνομα του, κρύβεται συνήθως ως δημιουργός ο Βαγγέλης Ατραίδης ) – δυο τραγούδια από τον 4ο δίσκο της. Και καθώς ξεκινά η δεκαετία του ’80, θα αποσυρθεί διακριτικά, για οικογενειακούς μάλλον λόγους.

Θυμάμαι τον παραγωγό της δισκογραφικής εταιρίας που την ανέδειξε – και τής έμεινε πιστή ως το τέλος – να μου λέει με στεναχώρια, αρκετά χρόνια μετά : « Είναι από τις περιπτώσεις τραγουδιστών που χάθηκαν γιατί οι ίδιοι το διάλεξαν… Αν συνέχιζε η Φωτεινή Μαυράκη, αμφιβάλλω αν θα υπήρχαν κάποιοι άλλοι σήμερα. Αλλά εκείνη παντρεύτηκε, έκανε παιδιά, μεγάλωσε τα παιδιά της, έλειψε χρόνια στην Αμερική…». Στα χρόνια του ’90, θα κάνει λίγες μόνο εμφανίσεις και γύρω στα 1995 θα σταματήσει οριστικά. Μόνο στις αρχές του 2000, θα ηχογραφήσει εκ νέου κάποιες από τις παλιές επιτυχίες της… Έτσι κι αλλιώς, το μουσικό και κοινωνικό λάιφ στάιλ, που έχει επιβληθεί από τα ιδιωτικά πλέον μέσα ενημέρωσης, δεν σηκώνει τέτοιες φιγούρες και τέτοια ακούσματα…
Ο νεοπλουτισμός της εποχής, αντιμετωπίζει ακόμα και τον Καζαντζίδη ως γραφικό, όταν επιμένει να τραγουδάει για τα «δύσκολα χρόνια» που έφυγαν ( ή και γι αυτά που «έρχονται» ).



Μέσα στη πλατιά δημοσιότητα αυτών των χρόνων, μόνο ένα δισέλιδο που γράφει το 2010, στο περιοδικό «Λαϊκό τραγούδι», ο Γιώργος Αθιτάκης, θα περιγράφει την πορεία της… Όταν περίπου τότε, θα της τηλεφωνήσω και θα της ζητήσω να έρθει στο ραδιόφωνο για να παρουσιάσουμε σε μια σειρά εκπομπών τη δουλειά της, θα μου πει ότι «δεν είναι πια ευχάριστο θέαμα» και ότι «τα έχει εγκαταλείψει χρόνια και δεν θέλει να επιστρέψει». Ύστερα θα ‘ρθουν τα δημοσιεύματα για την κλονισμένη υγεία και τα άσχημα οικονομικά της ( 2012 )… Και στα τέλη του 2014, θα δημοσιευτεί ο …θάνατός της, κάπου στην Κομοτηνή – είδηση που τελικά θα διαψευστεί. Η Φωτεινή Μαυράκη, θα φύγει τελικά στις 4 Νοέμβρη φέτος, και θα ταφεί στο Τρίτο Νεκροταφείο.

Ήταν μια από εκείνες τις περιπτώσεις που την πορεία της, δεν την κατέγραψαν τα «μέσα» - ο τύπος, το ραδιόφωνο και η τηλεόραση… Από την ιστορία της, λείπουν αρκετά ιστορικά στοιχεία – δεν είναι βέβαια η μόνη τέτοια περίπτωση… Όσοι αγάπησαν εκείνη και τα τραγούδια της τελικά, αυτό έγινε μέσα από την δισκογραφία και το πατάρι… Φτάνουμε πάντως στην εποχή του διαδικτύου, όπου κάποια τραγούδια με τη φωνή της έχουν έναν μεγάλο αριθμό χτυπημάτων… Και οι δίσκοι της, επανεκδόθηκαν λίγα χρόνια πριν, δυό – δυο σε εφτά ψηφιακούς δίσκους, από την εταιρία που πια έχει αγοράσει τα δικαιώματα…
Δεν ήθελα να κάνω ένα αποχαιρετιστήριο κείμενο… Δεν θέλω ούτε να «πλειοδοτήσω» σε θετικούς χαρακτηρισμούς για εκείνη – δεν είναι εκεί το θέμα… Γι αυτό και θα τελειώσω όπως άρχισα: Ίσως ξανακούγοντας αυτούς τους δίσκους κάποιοι, κάποτε, να αναρωτηθούν για τη θέση που έχει ο μουσικός, κοινωνικός, αισθητικός ακόμα και εμπορικός ρατσισμός – στην «επίσημη» ιστορία του Ελληνικού Πολιτισμού. Η για το πόσο κάποιες φορές η επίκληση συγκεκριμένων «αισθητικών» κανόνων, δεν κρύβει άλλο από ρατσισμό και παρωπίδες… Μέχρι να γίνουν αποδεκτά όλα αυτά βέβαια, οι «θεοί» των «μέσων» και η έκφραση των ανθρώπων, δεν θα συμπίπτουν απαραίτητα…

Πηγή: www.musicpaper.gr